Sữa mẹ – khởi đầu của một hệ miễn dịch hoàn chỉnh
Ngay từ giây phút chào đời, trẻ đã bắt đầu đối mặt với môi trường đầy mầm bệnh. Tuy nhiên, cơ thể trẻ sơ sinh gần như “trắng tay” trong cuộc chiến này bởi hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Đây cũng là lý do vì sao trẻ dưới 6 tháng tuổi đặc biệt cần được nuôi hoàn toàn bằng sữa mẹ – không chỉ vì dinh dưỡng mà còn vì lợi ích miễn dịch độc đáo không gì thay thế được.
TS.BS Huỳnh Nam Phương, Trưởng Phòng Quản lý khoa học – Viện Dinh dưỡng, khẳng định:
“Sữa mẹ chứa hàng ngàn kháng thể, bạch cầu và enzyme có tác dụng bảo vệ trẻ trước bệnh tật, đặc biệt trong 6 tháng đầu đời khi hệ miễn dịch còn yếu. Sữa non trong 3 ngày đầu sau sinh được coi là ‘vaccine tự nhiên’ đầu đời, giúp trẻ thiết lập nền tảng miễn dịch bền vững về sau.”
Sự kết hợp hài hòa giữa kháng thể IgA, các enzyme như lysozyme, lactoferrin và các thành phần sinh học khác trong sữa mẹ tạo thành một mạng lưới phòng vệ kiên cố, chống lại các tác nhân gây bệnh từ đường ruột đến hô hấp.
Những “chiến binh miễn dịch” ẩn trong dòng sữa mẹ
Không đơn thuần là chất lỏng dinh dưỡng, sữa mẹ là một “hệ sinh thái sống” chứa hàng triệu tế bào và phân tử miễn dịch hoạt động mạnh mẽ.
IgA – người bảo vệ thầm lặng
Trong số các kháng thể, IgA tiết là “ngôi sao sáng” trong sữa mẹ. Loại kháng thể này bao phủ bề mặt niêm mạc ruột, mũi và họng của trẻ, ngăn chặn sự xâm nhập của vi khuẩn, virus ngay từ cửa ngõ.
Đặc biệt, kháng thể IgA có khả năng ghi nhớ mầm bệnh mà mẹ từng gặp, truyền cho con như một dạng “kỷ niệm chiến đấu” sinh học. Nhờ đó, dù chưa từng tiếp xúc với virus cảm cúm hay vi khuẩn đường ruột, trẻ vẫn có thể chống lại nhờ kháng thể từ mẹ.
Lactoferrin – “cảnh sát tuần tra” trong ruột trẻ
Lactoferrin, một loại protein giàu trong sữa mẹ, liên kết với sắt tự do, cắt đứt nguồn dinh dưỡng nuôi vi khuẩn gây bệnh trong ruột. Bên cạnh đó, chất này còn kích hoạt tế bào miễn dịch và kháng viêm, giảm nguy cơ tiêu chảy và rối loạn tiêu hóa.
Lysozyme, oligosaccharide – “vũ khí sinh học” tiêu diệt vi khuẩn
Lysozyme có khả năng phá hủy vách tế bào của nhiều loại vi khuẩn, giúp sữa mẹ có tính kháng khuẩn tự nhiên. Cùng lúc, oligosaccharide – loại đường không tiêu hóa được – lại đóng vai trò là “mồi nhử”, thu hút vi khuẩn có hại ra khỏi ruột trẻ.
Không dừng lại ở đó, sữa mẹ còn chứa lợi khuẩn (probiotics) và chất nền nuôi lợi khuẩn (prebiotics) giúp xây dựng hệ vi sinh đường ruột – trụ cột của hệ miễn dịch khỏe mạnh.
Bú mẹ hoàn toàn 6 tháng – phòng ngừa bệnh tật từ gốc
Nhiều nghiên cứu trên thế giới đã chỉ ra rằng, trẻ được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu có nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng thấp hơn rõ rệt so với trẻ không bú mẹ hoặc bú mẹ không đầy đủ.
Phòng ngừa tiêu chảy và viêm phổi
Hai bệnh lý phổ biến và nguy hiểm hàng đầu ở trẻ nhỏ – tiêu chảy cấp và viêm phổi – được chứng minh là giảm rõ rệt ở nhóm trẻ bú mẹ hoàn toàn. Đây là kết quả trực tiếp của việc tiếp nhận kháng thể và enzyme bảo vệ từ sữa mẹ mỗi ngày.
Hạn chế nguy cơ dị ứng và béo phì
Nhờ giúp hệ miễn dịch phát triển hài hòa, sữa mẹ còn giảm nguy cơ dị ứng thực phẩm, eczema, hen suyễn ở trẻ. Bên cạnh đó, trẻ bú mẹ cũng ít bị béo phì sau này, do sữa mẹ tự điều chỉnh lượng chất béo và calo phù hợp từng giai đoạn phát triển của trẻ.
Tác động lâu dài đến chỉ số trí tuệ và cảm xúc
Nhiều bằng chứng khoa học cũng ghi nhận trẻ bú mẹ có chỉ số phát triển trí tuệ (IQ) cao hơn, khả năng học tập tốt hơn và thậm chí có sự gắn bó cảm xúc bền vững hơn với mẹ. Đây là yếu tố nền tảng để hình thành tâm lý ổn định, nhân cách phát triển hài hòa sau này.
Không bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời – nguy cơ miễn dịch yếu và bệnh tật tăng
Trong thực tế, không ít trẻ ở các vùng khó khăn hoặc nơi nhận thức dinh dưỡng còn hạn chế, không được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu. Hậu quả là trẻ đối mặt với nhiều rủi ro sức khỏe đáng báo động.
• Tiêu chảy kéo dài, nhiễm trùng hô hấp, viêm tai giữa, viêm phổi là những bệnh thường gặp ở trẻ không bú mẹ.
• Trẻ dễ bị suy dinh dưỡng, rối loạn tiêu hóa, do không hấp thu tốt sữa công thức, thậm chí bị dị ứng protein sữa bò.
• Về lâu dài, trẻ có thể gặp khó khăn trong phát triển trí tuệ và cảm xúc, giảm khả năng học hỏi, giao tiếp xã hội.
Khi mẹ bị ốm – sữa mẹ vẫn là “thuốc miễn dịch” quý giá
Một câu hỏi phổ biến là: Liệu mẹ bị bệnh có nên tiếp tục cho con bú? Câu trả lời, trong hầu hết các trường hợp, là có.
TS.BS Huỳnh Nam Phương lý giải: “Phần lớn các bệnh thông thường không làm giảm khả năng miễn dịch của sữa mẹ. Ngược lại, cơ thể mẹ khi mắc bệnh sẽ tạo kháng thể để chống lại mầm bệnh và truyền kháng thể này qua sữa cho trẻ, giúp trẻ có đề kháng tốt hơn”.
Do đó, khi mẹ bị cảm, cúm, ho, sốt nhẹ, tiêu chảy… vẫn nên tiếp tục cho con bú để cung cấp kháng thể phù hợp. Tuy nhiên, cần thực hiện các biện pháp phòng lây truyền trực tiếp như đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên, giữ gìn vệ sinh cá nhân.
Chỉ trong một số trường hợp bệnh nặng như HIV, lao tiến triển, cúm H5N1…, mẹ mới cần tuân thủ chỉ định cụ thể từ cơ quan y tế. Dù vậy, việc ngừng cho bú luôn phải có hướng dẫn rõ ràng và thay thế bằng phương pháp nuôi dưỡng phù hợp.
Sữa mẹ không chỉ là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo mà còn là “vaccine sống” đầu đời, bảo vệ trẻ trước bệnh tật, tạo nền tảng miễn dịch vững chắc suốt cuộc đời. Dòng sữa tưởng chừng mong manh ấy lại chứa hàng nghìn chiến binh sinh học, là món quà sinh học vô giá mà không loại sữa công thức nào có thể thay thế.
Nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu là đầu tư bền vững nhất cho sức khỏe, trí tuệ và cảm xúc của trẻ. Để làm được điều đó, bên cạnh hiểu biết của người mẹ, cần có sự đồng hành của gia đình và cộng đồng y tế trong việc bảo vệ quyền được bú mẹ của mọi đứa trẻ – dù ở miền núi xa xôi hay giữa lòng phố thị đông đúc.
Nguồn : bau.vn
