Thông thường chúng ta chỉ quan tâm đến chế độ dinh dưỡng cho người phụ nữ sau khi đã thụ thai với hy vọng thai nhi được cung cấp đầy đủ dưỡng chất sẽ phát triển tốt, toàn diện, bé ra đời khỏe mạnh, thông minh mà ít chú ý đến chế độ dinh dưỡng giai đoạn trước khi phụ nữ thụ thai.
Phôi thai được hình thành bởi sự thụ tinh giữa noãn và tinh trùng. Chỉ khi cả noãn và tinh trùng có chất lượng tốt, thụ tinh phôi thai mới khỏe, phát triển tốt, không dị tật. Nếu noãn hoặc tinh trùng (hoặc cả 2) chất lượng kém thì không chỉ khó thụ thai mà thụ tinh phôi thai yếu, dễ mắc các dị tật. Nếu phôi thai yếu, dị tật thì dù cơ thể người mẹ có cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho thai nhi đến mấy thì bé sinh ra vẫn khó mà khỏe mạnh được.
Chúng ta cũng thường quan niệm sai lầm rằng chỉ người phụ nữ mới có vai trò quyết định đến sự hình thành và phát triển của thai nhi và người mẹ được quan tâm bồi bổ sức khỏe, bổ sung các vi chất, trong khi vai trò của người đàn ông – quyết định một nửa sự ra đời của thai nhi – lại bị bỏ qua. Và đó là lý do chỉ một bộ phận nhỏ người dân có kiến thức sinh sản biết chăm sóc sức khỏe cho bản thân, cả 2 vợ chồng cùng nhau bồi dưỡng để tăng chất lượng noãn và tinh trùng trước khi thụ thai. Đó cũng là lý do sức khỏe sinh sản của nam giới không được chăm sóc tốt và hậu quả là khả năng thụ thai suy giảm, phôi thai không khỏe, nhiều trẻ em sinh ra thiếu cân, không khỏe, có dị tật, khó nuôi, hay ốm vặt, chậm lớn. Có thể ví noãn và tinh trùng như đất và hạt giống, chỉ có đất tốt và hạt giống tốt thì mới có cây tốt được.
Chất lượng của noãn
Ngay từ khi sinh ra ở người phụ nữ 2 buồng trứng đã có các nang noãn nguyên thủy. Từ tuổi dậy thì đến khi mãn kinh, hàng tháng luôn có phóng noãn trưởng thành sẵn sàng tiếp nhận tinh trùng để thụ tinh. Noãn chất lượng tốt là noãn có đầy đủ nhiều sắc thể, phát triển tốt, dễ thụ tinh và sau khi thụ tinh phôi thai khỏe, không có dị tật. Noãn chất lượng kém có thể là 1 trong các nguyên nhân chính gây vô sinh và dị dạng thai nhi, làm thụ thai khó khăn, thai nhi không đủ sức khỏe để phát triển tốt, hoặc ngừng phát triển, phân chia dẫn đến sảy thai. Trường hợp noãn có nhiễm sắc thể bất thường, thụ tinh phôi thai sẽ có khả năng dị dạng cao. Suy giảm chất lượng của noãn có thể được gây ra bởi tuổi tác, sức khỏe, di truyền, môi trường sống và làm việc, chế độ dinh dưỡng, vận động không hợp lý.
Chất lượng tinh trùng
Tinh trùng có chất lượng tốt là khi có đủ số lượng (20 triệu tinh trùng/1ml), tỉ lệ tinh trùng bất thường (2 đầu, 2 đuôi, không đuôi, đầu chẻ) thấp, khả năng di động cao (trên 50 % tinh trùng di động). Chất lượng tinh trùng chỉ được đánh giá chính xác bằng xét nghiệm tinh dịch đồ. Với tinh trùng chất lượng tốt nam giới sẽ có cuộc sống tình dục mỹ mãn và sức khỏe sinh sản tốt, thụ tinh phôi thai khỏe. Tinh trùng chất lượng kém (số lượng ít, nhiều bất thường, di động yếu) có thể là nguyên nhân khó thụ thai , phôi thai yếu, dễ dị tật, dễ sảy thai. Chất lượng tinh trùng suy giảm có thể do: tình trạng sức khỏe kém, dùng nhiều bia rượu, ma túy, thuốc lá, các chất kích thích, bệnh lây qua đường tình dục, bệnh tim mạch, béo phì, tiểu đường, sử dụng kháng sinh tràn lan. Mặc đồ chật, ngồi nhiều trên xe, tắm nhiều bồn nước nóng làm tăng nhiệt độ tinh hoàn cũng dẫn đến giảm sản sinh tinh trùng. Môi trường ô nhiễm, thực phẩm không an toàn, các sóng điện từ, điện thoại di động, stress, chế độ dinh dưỡng không hợp lý, ít vận động cũng làm giảm chất lượng tinh trùng.
Chế độ dinh dưỡng nâng cao chất lượng noãn và tinh trùng
Bên cạnh các tác nhân như di truyền, thói quen sinh hoạt, môi trường sống và làm việc, các vấn đề về sức khỏe, bệnh mạn tính thì chế độ dinh dưỡng trước khi thụ thai là nhân tố quan trọng quyết định chất lượng noãn và tinh trùng cũng như khả năng thụ thai, sức khỏe của phôi thai. Khi đã có kế hoạch thụ thai thì các cặp vợ chồng nên đi khám sức khỏe tổng thể, gặp bác sĩ dinh dưỡng để được tư vấn.
Dinh dưỡng cho vợ:
Nên ăn uống đầy đủ và cân bằng các chất dinh dưỡng , ăn nhiều rau xanh, trái cây, đảm bảo đủ lượng vitamin, khoáng chất cần thiết, đặc biệt đủ sắt và acid folic – những chất quan trọng để tránh tình trạng dị tật thần kinh. Ăn cân bằng các chất đạm (thịt, cá, trứng, đậu, sữa), đường, bột (cơm, mì, phở, ngũ cốc), chất béo (mỡ động vật, dầu thực vật). Trong trường hợp dinh dưỡng hàng ngày không cung cấp, đủ vi chất, có thể bổ sung bằng cách dùng các viên thực phẩm chức năng chứa vitamin, khoáng chất, acid amin cần thiết. Tuy nhiên cần cẩn thận, kỹ lưỡng trong lựa chọn để có được sản phẩm thực sự tốt, an toàn và có thể dùng lâu dài.
Không sử dụng thực phẩm chứa cafein vì chúng có thể làm giảm khả năng thụ thai, cản chở hấp thụ sắt, canxi của cơ thể, không ăn nhiều mỡ, chất béo, các chất làm ngọt nhân tạo, không dùng rượu bia, thuốc lá, ma túy các chất kích thích, hạn chế ăn các sản phẩm từ đậu nành vì chúng ức chế khả năng mang thai, không ăn các thực phẩm nhiễm khuẩn, nấm, không an toàn, chứa hàm lượng kim loại nặng cao.
Dinh dưỡng cho chồng:
Nên ăn thực phẩm giàu vitamin C và các chất chống oxy hóa để làm giảm tỉ lệ tinh trùng bất thường, tăng di động. Ăn thức ăn nhiều acid folic, sắt, vitamin B12 để không thiếu máu, tăng cường caxin và vitamin D. Bổ sung kẽm để tăng lượng tinh trùng, nội tiết tố nam testosteron, tăng hấp thụ, chuyển hóa acid folic. Trường hợp dinh dưỡng không đủ chất có thể bổ sung vi chất bằng cách dùng các thực phẩm chức năng chứa vitamin, khoáng chất, acid amin cần thiết.
Hạn chế sử dụng bia rượu, các chất kích thích như ma túy, thuốc lá làm giảm lượng testosteron, chất lượng tinh trùng. Ăn ít dầu mỡ, chất béo, đồ rán, nướng và các loại sản phẩm từ đậu nành (làm tăng hormon nữ, làm giảm lượng tinh trùng).
Như vậy để chăm sóc tốt sức khỏe sinh sản, chất lượng noãn và tinh trùng, các cặp vợ chồng cần ăn uống hài hòa, đầy đủ và cân đối các chất, các loại thực phẩm. Các loại thuốc, thực phẩm chức năng tốt, thực sự hiệu quả bổ sung các vi chất quan trọng cũng là lựa chọn phù hợp cho cả vợ và chồng để tăng cường sức khỏe, chuẩn bị tốt cho việc thụ thai .
Giảng viên Đại Học Y Hà Nội,
Vụ phó Vụ Sức Khỏe Bà Mẹ, Trẻ Em – Bộ Y tế
Nguồn : bau.vn
