Tính cách con giống ai? Giải mã vai trò của cha mẹ và gen di truyền

Vì sao có những đứa trẻ sinh ra trong cùng một gia đình, được nuôi dạy như nhau nhưng lại có tính cách hoàn toàn khác biệt? Một số cha mẹ cho rằng đó là “tính trời sinh”, số khác lại tin rằng cách giáo dục và môi trường sống mới là yếu tố quyết định. Vậy rốt cuộc, di truyền hay cách nuôi dạy đóng vai trò quan trọng hơn trong việc định hình tính cách của trẻ?

Di truyền hay nuôi dạy: Bên nào “quyết định” con người của con?

Trong nhiều thế hệ, các bậc cha mẹ luôn tin rằng tương laicon cái nằm trong tay mình – dạy đúng cách, con sẽ thành công. Tuy nhiên, theo Giáo sư Danielle Dick, chuyên gia di truyền học tại Đại học Rutgers (Mỹ), niềm tin này có thể chưa hoàn toàn chính xác.

Trong cuốn sách The Child Code (ra mắt tháng 6/2024), bà khẳng định: gene có ảnh hưởng lớn hơn cả cách nuôi dạy trong việc hình thành tính cách trẻ. Dù mục tiêu của bà là giúp cha mẹ giảm bớt gánh nặng kỳ vọng, nhưng kết luận này vẫn khiến không ít người bối rối. Liệu mọi nỗ lực, hy sinh của cha mẹ đều trở thành “công cốc”?

Mỗi đứa trẻ đều mang bản chất riêng, cha mẹ cần quan sát và thấu hiểu thay vì áp đặt.

“Cha mẹ dạy con” hay “con đang dạy cha mẹ”?

Giáo sư Robert Plomin – một trong những nhà nghiên cứu tiên phong về tâm lý học di truyền tại Anh – sau 50 năm nghiên cứu, đã đi đến kết luận tương tự: cách nuôi dạy chỉ đóng vai trò hạn chế trong kết quả phát triển của trẻ. Điều gây ngạc nhiên hơn là nhiều nghiên cứu cho thấy hành vi và cảm xúc của trẻ mới là yếu tố tác động ngược đến cách cha mẹ cư xử.

Một khảo sát theo dõi 1300 trẻ tại 9 quốc gia cho thấy: trẻ càng dễ cáu gắt, lo âu thì cha mẹ càng dễ phản ứng tiêu cực, kiểm soát nhiều hơn, chứ không phải ngược lại. Có thể thấy, thay vì là người “định hình” con, chính cha mẹ cũng đang được “định hình lại” bởi khí chất tự nhiên của trẻ.

Gene không phải định mệnh – mà là điểm xuất phát

Điều này không có nghĩa cha mẹ “buông tay”. Trái lại, hiểu về di truyền chính là để nuôi dạy con đúng cách – chứ không phải cưỡng ép hay đổ lỗi.

Gene ảnh hưởng đến cấu trúc não bộ – từ đó định hình các xu hướng hành vi như hướng ngoại, nhạy cảm, khả năng tự kiểm soát… Tuy nhiên, những gene này chỉ “kích hoạt” khi tương tác với môi trường. Trẻ thích yên tĩnh sẽ tránh đám đông. Trẻ dễ gần sẽ được mọi người yêu mến. Đây gọi là mối tương tác gene – môi trường (gene-environment correlation).

Khí chất bẩm sinh của trẻ không giống nhau – hiểu đúng sẽ giúp nuôi dạy hiệu quả hơn.

Hiểu khí chất con để nuôi dạy hiệu quả hơn

Giáo sư Danielle đề xuất rằng: mỗi đứa trẻ là một tổ hợp khí chất riêng biệt, và cha mẹ nên điều chỉnh cách ứng xử dựa trên ba yếu tố do gene ảnh hưởng mạnh nhất:

Tính hướng ngoại

Trẻ năng động cần nhiều giao tiếp, phản hồi tích cực. Trẻ ít hướng ngoại lại cần không gian riêng và sự chấp nhận sự “thu mình” tự nhiên.

Tính cảm xúc

Trẻ dễ lo lắng, giận dỗi cần được hỗ trợ kỹ năng quản lý cảm xúc. Trẻ “êm đềm” hơn lại cần cha mẹ tinh tế để không bỏ qua những tín hiệu nhỏ.

Tự kiểm soát

Trẻ kiên trì thường dễ thành công, nhưng khả năng này không cố định – nó có thể rèn luyện được qua việc làm gương, thiết lập môi trường phù hợp.

Nuôi con không phải cuộc đua, mà là một hành trình đồng hành

Không có một công thức nào phù hợp cho tất cả trẻ. Điều quan trọng không phải là ép con giống “con nhà người ta”, mà là hiểu con mình là ai – và giúp con phát triển tốt nhất trong chính bản chất riêng của mình.

Giống như một người làm vườn giỏi: không bắt cây cà chua ra quả bí, mà giúp cây phát triển đúng với tiềm năng sẵn có. Là cha mẹ, ta không cần hoàn hảo – chỉ cần đủ hiểu và đủ kiên nhẫn để “hợp tác” cùng gene của con.

Nguồn : bau.vn

  • Tính cách con giống ai? Giải mã vai trò của cha mẹ và gen di truyền

    Tính cách con giống ai? Giải mã vai trò của cha mẹ và gen di truyền

    Vì sao có những đứa trẻ sinh ra trong cùng một gia đình, được nuôi dạy như nhau nhưng lại có tính cách hoàn toàn khác biệt? Một số cha mẹ cho rằng đó là “tính trời sinh”, số khác lại tin rằng cách giáo dục và môi trường sống mới là yếu tố quyết định. Vậy rốt cuộc, di truyền hay cách nuôi dạy đóng vai trò quan trọng hơn trong việc định hình tính cách của trẻ?
  • Tránh 6 sai lầm phụ huynh thường mắc khiến sức đề kháng của bé suy giảm

    Tránh 6 sai lầm phụ huynh thường mắc khiến sức đề kháng của bé suy giảm

    Hệ miễn dịch của trẻ nhỏ rất non yếu và cần được rèn luyện qua quá trình tiếp xúc với môi trường xung quanh. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh vô tình gây tổn hại đến khả năng phòng vệ tự nhiên của con bằng những sai lầm tưởng là chăm tốt nhưng thực chất gây phản tác dụng.
  • Để con tự thức dậy hay đánh thức mỗi sáng: Sự khác biệt không ngờ đến trong sự phát triển của trẻ

    Để con tự thức dậy hay đánh thức mỗi sáng: Sự khác biệt không ngờ đến trong sự phát triển của trẻ

    Cách trẻ bắt đầu ngày mới – tự thức hay bị đánh thức – tưởng như không quan trọng, nhưng lại là dấu hiệu cho thấy sự phát triển về cảm xúc, thói quen và tính cách của trẻ. Sự khác biệt này ảnh hưởng đến khả năng tự lập, kiểm soát cảm xúc cũng như cách trẻ tiếp cận thế giới xung quanh.
  • Không cần ép học sớm: 3 cách đơn giản giúp trẻ thông minh vượt trội ngay từ những năm đầu đời

    Không cần ép học sớm: 3 cách đơn giản giúp trẻ thông minh vượt trội ngay từ những năm đầu đời

    Trí thông minh của trẻ không chỉ do bẩm sinh quyết định. Các nghiên cứu cho thấy, môi trường sống, cách tương tác và dinh dưỡng trong 6 năm đầu đời có ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển não bộ và chỉ số IQ. Dưới đây là 3 phương pháp đơn giản nhưng hiệu quả, giúp bố mẹ “kích hoạt” trí thông minh sớm cho con, tạo nền tảng vượt trội cho tương lai.
  • Trang bị kỹ năng tự bảo vệ: Điều mọi đứa trẻ cần được dạy càng sớm càng tốt

    Trang bị kỹ năng tự bảo vệ: Điều mọi đứa trẻ cần được dạy càng sớm càng tốt

    Trong khi người lớn thường nói với nhau “phòng hơn chống”, thì với trẻ em, sự phòng ngừa chỉ thực sự hiệu quả nếu trẻ được dạy cách tự nhận diện rủi ro và biết cách bảo vệ chính mình. Xâm hại trẻ em – cả về thể chất lẫn tinh thần – có thể xảy ra ở bất kỳ đâu: trường học, nơi công cộng, thậm chí trong chính gia đình. Và việc trang bị kỹ năng cho trẻ không chỉ là trách nhiệm của nhà trường, mà bắt đầu từ chính cha mẹ trong từng cuộc trò chuyện đời thường.
  • Trẻ biết đi muộn – tín hiệu tiềm ẩn trí tuệ vượt trội

    Trẻ biết đi muộn – tín hiệu tiềm ẩn trí tuệ vượt trội

    Nhiều cha mẹ lo lắng khi con chậm biết đi, nhưng các chuyên gia cho rằng điều này không hẳn tiêu cực. Trẻ khởi động hành trình vận động muộn hơn bạn bè đồng trang lứa có thể sở hữu chỉ số học tập xuất sắc hơn và ít gặp các rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD). Trường hợp xuất hiện dấu hiệu bất thường, chỉ cần được khám sớm để can thiệp – việc còn lại là để trẻ phát triển tự nhiên theo đúng lộ trình của mình.